Opleiding kiezen? 15 tips tegen studiekeuzestress

Of je nu een professionele studiekeuzeadviseur inhuurt, een ‘talentenspel’ doet of met je decaan aan de slag gaat met talentherkenning en -ontwikkeling: probeer te ontdekken wat je sterke punten zijn. Sommige tieners weten dat al heel goed van zichzelf, vaak blijk je over verborgen talenten te beschikken. Kun je heel goed met mensen omgaan? Ben je een doener en heb je twee rechterhanden? Of kun je je heel erg goed concentreren? Dat is voor jou misschien zo vanzelfsprekend dat je het niet in de gaten hebt. Terwijl het van groot belang kan zijn bij je studiekeuze.

In je examenjaar wemelt het van de open dagen en proefstudeerdagen, maar je moet ook nog ‘even’ je diploma halen. Daarom is het goed om al in 3 vmbo, 4 havo en 5 vwo diverse open dagen of onderwijsbeurzen te bezoeken en zo te starten met je studiekeuze. Je ideeën over geschikte opleidingen kunnen alvast rijpen; dat levert meestal een betere keuze op.

Ook voor de niet-avonturiers: studenten op alle niveaus (mbo, hbo en universiteit) die een deel van hun studie of een stage in het buitenland hebben gedaan, beschouwen dat achteraf als een absoluut hoogtepunt van hun opleiding. Omdat je op jezelf bent aangewezen, omdat je veel over jezelf leert en omdat je vaak buitenlandse vrienden voor het leven opdoet. Kijk bijvoorbeeld op wilweg.nl (van de organisatie Nuffic) voor honderden mogelijkheden voor stages, studies en een tussenjaar in het buitenland. En bezoek vooral De BuitenlandBeurs op 23 en 24 november in de Jaarbeurs in Utrecht. Daar vind je alle informatie over buitenlandse studieavonturen onder één dak.

Of je nu mbo, hbo of universiteit gaat doen: het aanbod aan opleidingen is overweldigend. Niet zo gek dat je gaat twijfelen, en dat is ook helemaal niet erg. Als het goed is, weet je op basis van je profiel en vakkenpakket al ongeveer waar je interesses liggen. Dat betekent ook dat je veel opleidingen die niet in je interessegebied liggen, bij voorbaat kunt wegstrepen. En je hebt nog even tijd: tot 1 mei kun je je aanmelden voor een studie. Let wel op: voor studies met een selectie (numerus fixus) moet je je al voor 15 januari aanmelden.

Leuk en aardig allemaal, al die opleidingen. Maar wat kun je er eigenlijk mee worden? En hoe bevalt zo’n beroep in de praktijk? Interview je buurman, je tante, sporttrainer of de moeder van je beste vriend over zijn/haar beroep. En vraag daarbij naar de leuke punten, maar zeker ook de minder geslaagde aspecten van het werk. Op die manier krijg je een reëel beeld van het beroep.

Steeds meer opleidingen bieden proefstudeerdagen en meeloopdagen aan. Maak daar vooral gebruik van. Bij een open dag zie je vooral glimmende brochures en hoor je gelikte praatjes, tijdens meeloopdagen ontdek je hoe het echte onderwijsleven eruit ziet. Proefstuderen kan bij steeds meer opleidingen ook online; zo ontdek je of het niveau en de onderwerpen bij je passen. En vraag bij meeloopdagen ook door aan studenten; zo kom je erachter wat zij minder geslaagde aspecten van hun opleidingen vinden.

Wees eerlijk over jezelf. Misschien kun je de universiteit qua niveau wel aan, maar zie je grote collegezalen en veel zelfstandig studeren niet zitten? Dan ben je in het hbo (meestal kleinschaliger, meer doen, vaak in groepjes werken) misschien beter af. Dat is geen ‘degradatie’. Dat heet: doen wat bij je past.

Soms wordt gedaan of ‘studiekeuzestress’ een volksziekte is. En dat je met je studiekeuze een ‘keuze voor je leven maakt’. Dat is in veel gevallen niet waar: ongeveer 40 procent van de werkende mensen vervult een beroep dat weinig of niks met de eerste studie te maken heeft. Studiekeuzeadviseur Erik Maessen: ,,Laat los dat je een baan kiest voor het leven. Dat is allang niet meer zo. Kijk naar wat je zou willen leren, ervaren, ontdekken, toevoegen. Waar ben je nieuwsgierig naar? Waar word je blij van? Dat zijn de dingen die je sturen naar een juiste keuze.’’

Heb je al een keer verkeerd gekozen? Dat is vervelend, maar niet het einde van de wereld. Die ene studie was het voor jou niet, maar dat heeft je waarschijnlijk dichter gebracht naar de opleiding die wél bij je past. Relativeer dus: nieuwe rondes, nieuwe kansen.

1. Onderschat je eigen rol als ouder niet bij het maken van de studiekeuze. Uit onderzoek blijkt dat tieners hun ouders nog altijd beschouwen als de belangrijkste informatiebron in het hele proces.

2. Stimuleer je kind door op tijd – nog voor het examenjaar – te beginnen met oriënteren. Vraag wat ze op school al doen aan de voorbereiding.

3. Bied aan om mee te gaan naar open dagen. Veel opleidingen bieden meeloopdagen, proefstudeerdagen of workshops aan waar ook ouders welkom zijn. En wees anders gewoon ‘chauffeur’ of begeleider met een luisterend oor. Inhoudelijk bemoeien met de opleiding is sowieso niet nodig, maar het verhoogt de betrokkenheid en inzicht wel. Bovendien is het goed om de sfeer te proeven van verschillende opleidingen, je kunt makkelijker meepraten met je kind.

4. Help mee bij het onderzoeken en herkennen van talenten van je kind. Benoem ook waar ze goed in zijn. Want nee, veel tieners weten dat niet óf durven er niet voor uit te komen.

5. Zet je persoonlijke wensen/gedachten opzij. Dat is in de praktijk vaak lastig, maar probeer zonder te oordelen open vragen te stellen over de studiekeuze. Vind je een opleiding zelf niet zo geweldig, maar zie je op een open dag dat het vuurtje gaat branden bij je kind? Dan weet je genoeg.