Biochemicus Janny van den Eijnden-van Raaij uit Eindhoven: Betere medicijnen door chip

Het geldt als een medische doorbraak, mini-organen op chips. Zo'n tien jaar lang al pionieren wetenschappers, kennisinstellingen, universitaire medische centra en farmaceuten met de ontwikkeling.

Volgens Van den Eijnden is het een mooie technologie die toepasbaar is voor allerlei ziekten. ,,Voor een groot aantal ziekten zijn er geen medicijnen of heeft maar een beperkt deel van de mensen baat bij die middelen. Er zijn veel medicijnen die ernstige bijwerkingen hebben, waar mensen aan kunnen overlijden. Daar gaat veel mis. Nu gaat het nog zo bij medicijnontwikkeling dat je het medicijn eerst test op cellen gekweekt in een bakje, daarna op dieren en op basis van die uitkomst aan mensen toedient. Maar de hartslag van een muis is heel anders dan die van een mens. Wat wel bleek te werken in diermodellen, blijkt dan op het eind van het ontwikkeltraject toch niet te werken bij de mens. Als je een medicijn vooraf op mini-organen van menselijke cellen kunt testen, kun je alvast een goede selectie maken bij wie het medicijn wel werkt en bij wie niet. Je kunt gerichter werken."

De nieuwe techniek betekent volgens Van den Eijnden winst op alle vlakken. De ontwikkeling van medicijnen gaat sneller, de kosten ervan gaan omlaag, de patiënt krijgt medicatie toegesneden op de persoon en er zijn minder dierproeven nodig. Van den Eijnden: ,,Nederland wil voorloper zijn van proefdiervrije innovaties. Het probleem is dat er dan goede alternatieven moeten zijn. Neem cosmetica. Die mag al niet meer op dieren getest. Als je een huidmodel op chip hebt, kun je de effecten van een crème nabootsen. Daar zit de cosmetica-industrie op te wachten. We willen naar een betere wetenschap toe met nieuwe modellen die voorspellender kunnen zijn."

De rol van hDMT is daarin belangrijk. De stichting - die overigens bij Van den Eijnden in het thuiskantoor is gehuisvest - lobbyt, faciliteert, organiseert congressen en zoekt financiering voor onderzoeken. En met succes: mede dankzij hDMT ontving het Nederlands Orgaan op een Chip Initiatief van het Leids Universitair Medisch Centrum, eind 2017 bijna 19 miljoen euro subsidie van de overheid. Inmiddels telt het hDMT-consortium vijftien partnerorganisaties, ruim 150 onderzoeksgroepen en wordt er gewerkt aan een Europese evenknie. Van den Eijnden: ,,We zijn niet gestart met een zak geld maar er was de behoefte van wetenschappers om echt samen te werken. Letterlijk de techneut die aan de bioloog vraagt: 'Wat heb je nodig om je onderzoek te kunnen doen, dan gaan we dat maken'. De wereld gaat open door kennis te delen en daar komt een ieder verrijkt uit.”