Tweedeling bij gemeenten in aanpak integratie statushouders: eerst de taal leren, of meteen aan het werk?

Dit blijkt uit een onderzoek van het Kennisplatform Integratie & Samenleving onder 256 gemeenten. Daarvan is 51 procent het eens met de stelling 'werk gaat vóór opleiding'. Vooral kleine en middelgrote gemeenten vinden werk belangrijker dan leren.

Statushouders hebben voor hun integratie te maken met twee regelingen. De inburgeringswet schrijft voor dat zij binnen drie jaar moeten slagen voor het inburgeringsexamen. De participatiewet verplicht gemeenten daarnaast om uitkeringsgerechtigden zo snel mogelijk naar betaald werk te leiden.

Arbeidsplicht

'Het doel van de participatiewet is duurzame uitstroom uit de bijstand', zegt onderzoeker Inge Razenberg van het Kennisplatform Integratie & Samenleving. 'Daarbij zie je duidelijke verschillen tussen gemeenten die de nadruk leggen op het woord duurzaam, en bijvoorbeeld meer investeren in opleiding van statushouders in de hoop dat zij in de toekomst op een hoger niveau aan de slag kunnen. Andere gemeenten concentreren zich juist op een snelle uitstroom uit de uitkering, waarbij statushouders elke vorm van werk moeten accepteren.'

In onder meer Vlaardingen en Gouda heeft de arbeidsplicht al tot ophef geleid bij hogeropgeleide statushouders. In Vlaardingen moesten zij bijvoorbeeld in ruil voor hun uitkering vijf dagen per week in de groenvoorziening werken. Drie Eritrese statushouders die in eigen land hoger onderwijs hebben gevolgd, hadden daar bezwaar tegen. Zij zouden zo geen tijd overhouden voor hun taalcursus. Inmiddels is afgesproken dat zij in het weekend twintig uur productiewerk doen, zodat zij zich doordeweeks op hun studie kunnen richten.

Het Westland is een voorbeeld van een gemeente waar werk op de eerste plaats komt. Binnen drie weken nadat een statushouder er is komen wonen volgt een intake en direct daarna gaat de vluchteling aan de slag in een productiehal of in de kassen - óók statushouders met een hogere opleiding. Volgens de gemeente is op deze manier de helft van de statushouders in het Westland in 2016 aan een baan geholpen.

Dat is een veel hoger percentage dan elders - de 256 gemeenten in het onderzoek schatten gemiddeld dat ongeveer 11 procent van de statushouders het afgelopen jaar is uitgestroomd uit de bijstand naar betaald werk.

Duurzaam

De vraag is volgens onderzoeker Razenberg hoe duurzaam het is om mensen direct fulltime ongediplomeerd werk te laten doen als ze eigenlijk meer in hun mars hebben. 'Op de lange termijn zijn kansen op de arbeidsmarkt veel beter als statushouders een Nederlands diploma halen, bijvoorbeeld in een vakgebied waar veel vraag naar is, zoals de zorg of de ict.'

Gilze en Rijen is een voorbeeld van een gemeente die statushouders in de bijstand doorgaans geen sollicitatieplicht oplegt, zolang zij nog bezig zijn met hun inburgering. 'De beheersing van de Nederlandse taal staat bij ons voorop', zegt een woordvoerder.

In ongeveer eenderde van de gemeenten krijgen statushouders boven de 30 soms ook de mogelijkheid met behoud van de bijstandsuitkering een studie te volgen, blijkt uit de enquête, zoals in Utrecht. De meeste gemeenten doen dit niet; zij willen alle uitkeringsgerechtigden gelijk behandelen. Een Nederlandse bijstandsgerechtigde boven de 30 die opnieuw wil studeren, krijgt immers ook geen vrijstelling van de sollicitatieplicht.