Wetenschap ligt overhoop met uitgever Elsevier
De kans is groot dat wetenschappers en studenten volgend jaar geen nieuwe wetenschappelijke artikelen in topbladen meer kunnen inkijken. Onderhandelingen over een nieuw contract van de universiteitsbibliotheken met uitgever Elsevier zijn spaak gelopen.
Centraal daarbij is een conflict over zogeheten open access: gratis toegankelijkheid van wetenschappelijke artikelen. De universiteiten willen snel naar volledige openheid voor alle Nederlandse publicaties. De universiteiten betalen dan voor de publicatie.
In de onderhandelingen over de nieuwe bibliotheekcontracten heeft de vereniging van Nederlandse universiteiten VSNU voorgesteld die kosten in één keer af te kopen met het totale abonnementsgeld dat nu nog per jaar aan Elsevierbladen wordt uitgegeven.
Elsevier weigert daarop in te gaan, en wil extra kosten voor open acces in rekening brengen, zegt hoofdonderhandelaar voor de universiteiten Gerard Meijer. 'Wij vinden dat niet aanvaardbaar.' Vrijdag hebben de universiteiten en universitaire ziekenhuizen de onderhandelingen afgebroken.
Als er geen 'big deal' van de bibliotheken met Elsevier komt, zullen wetenschappers nieuwe artikelen in Elseviertitels vanaf 1 januari niet meer online kunnen lezen. Oud materiaal blijft wel beschikbaar. Elsevier is uitgever van duizenden kleine en grote tijdschriften, waaronder het zeer prestigieuze Cell en The Lancet.
Gratis toegankelijke kennis
De VSNU gaat universiteiten en onderzoekers informeren over methoden om alsnog bij Elsevier gepubliceerde wetenschappelijke artikelen te bemachtigen, bijvoorbeeld via een verzoek aan de auteurs of via online-depots van manuscripten. 'Het is een beetje terug naar hoe het vroeger ging', zegt Meijer, zelf molecuulfysicus en collegevoorzitter van de Radboud Universiteit in Nijmegen. 'Het systeem is de laatste jaren uit de hand gelopen. Auteurs hebben niet eens auteursrecht over hun eigen artikelen.'
Een woordvoerder benadrukt dat Elsevier voorstander is van open-accesspubliceren. 'Wetenschappers, ook die aan Nederlandse universiteiten, kunnen bij Elsevier publiceren in meer dan honderd volledig open-accesstijdschriften en meer dan 1.600 titels met een open-accessoptie. Wij zijn met goede intenties het gesprek met VSNU aangegaan en kijken uit naar een constructieve voortzetting.'
Volgens Meijer heeft Elsevier het minst van alle wetenschappelijke uitgevers stappen in de richting van open-accesspubliceren gezet. Anderhalf jaar geleden zei staatssecretaris Sander Dekker van hoger onderwijs in een Kamerbrief dat Nederland een voortrekkersrol moet spelen op het gebied van gratis toegankelijke kennis die met publiek geld is verworven. Ook de EU is daarvan voorstander.
De VSNU onderhandelt afzonderlijk ook met uitgevers Springer Verlag en Wiley. Die gesprekken verlopen vlotter dan die met Elsevier, melden ingewijden.
Staatssecretaris Dekker zei gisteren in een reactie teleurgesteld te zijn over de vastgelopen onderhandelingen. 'Beide partijen zijn belangrijke spelers om de slag naar open access te maken. Ik sta achter de universiteiten in hun strijd om wetenschappelijke artikelen vrij toegankelijk te maken in Nederland.'
Het systeem is de laatste jaren uit de hand gelopen. Auteurs hebben niet eens auteursrecht over hun eigen artikelen