Kabinet houdt vast aan massaal aftappen internetverkeer

Dat blijkt uit een nog geheim wetsvoorstel voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) dat in handen is van de Volkskrant. Daarin staat ook dat geheime diensten vanaf 2017 elk jaar één groot toegangspunt tot het internet zullen gereedmaken om afgetapt te worden. In 2020 omvat het aftapnetwerk dan vier grote locaties.

Vorig jaar zomer publiceerde het kabinet het concept van de wet voor een internetconsultatie. Daarop kwamen, zo blijkt nu, ruim 1.100 reacties, waarvan 500 openbaar waren. Telecombedrijven als KPN en Tele2, maar ook MKB-Nederland, VNO-NCW en het College voor de Rechten van de Mens laakten vooral het ongerichte karakter van de wet. Dat is niet veranderd blijkt nu. De diensten mogen per onderzoek tot een jaar lang ongericht aftappen.

Ton Siedsma van privacyorganisatie Bits of Freedom: 'Dit maakt duidelijk dat de regering de plannen voor ongerichte interceptie, een sleepnet, vol doorzet. Fundamentele problemen in de wet worden niet aangepakt.' Erik Bais, eigenaar van internetprovider A2B Internet, meent dat de gekozen methode - het aftappen van 'toegangslocaties' - een 'gigantische inbreuk' op de persoonlijke levenssfeer van Nederlanders inhoudt. Het over een langere periode inzichtelijk maken wie met wie contact heeft, staat volgens hem gelijk aan het 'stalken van burgers'.

Toezicht

Volgens het kabinet zijn de nieuwe bevoegdheden noodzakelijk omdat 'cyberdreigingen' en 'terroristische dreigingen' 'niet tijdig worden onderkend', 'de werkelijke intenties van risicolanden verborgen blijven' en de 'ontvreemding van hoogwaardige technologische kennis en staatsgeheimen onopgemerkt blijft'. Met de nieuwe wet loopt Nederland weer in de pas met buurlanden meent zij. Opvallend is dat het kabinet zegt dat zonder de wet de 'internationale samenwerking' met buitenlandse diensten onder druk komt te staan.

Nieuw in het voorstel is het toezicht door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De instelling daarvan was, zo geeft het kabinet zelf ook toe, noodzakelijk geworden door uitspraken van het Europees Hof. Verder zal toezichthouder CTIVD 'bindend advies' gaan geven over klachten die gericht zijn tegen de geheime diensten.

Het kabinet heeft ook besloten de kosten van het aftappen van communicatienetwerken zelf te gaan betalen. Internetproviders hadden veel kritiek op dit onderdeel in de wet. Het bedrag dat hiervoor wordt vrijgemaakt illustreert hoe de geheime diensten in toenemende mate gaan aftappen. Het budget voor 'onderzoeksopdrachtgerichte' interceptie gaat van 15 miljoen in 2017, naar 25 miljoen in 2018 en 35 miljoen in 2019. Siedsma: 'Bedenk daarbij dat opslag en aftappen steeds goedkoper worden en je ziet een exponentiële groei van het afluisteren.'

Nieuwe wet geheime dienst: wat mag er straks allemaal?

Het kabinet wil de angst wegnemen dat de inlichtingendiensten met de nieuwe wet in handen massaal kunnen spioneren. Maar wie het voorstel goed leest, wordt niet gerustgesteld. De belangrijkste passages ontleed.

Privacy-assessment

Het kabinet handhaaft verder het omstreden 'hacken via derden'. Uit de toelichting blijkt dit om een ingrijpende bevoegdheid te gaan. Zo kunnen inlichtingendiensten straks malware plaatsen op computers van personen die een server gebruiken waar een verdachte ook gebruik van maakt. Op het hacken zelf was ook veel kritiek gekomen, vooral omdat de reikwijdte enorm kan zijn. Steeds meer 'slimme apparaten' - zoals koelkasten, horloges en auto's - werken door een verbinding te maken met internet.

Om de impact van de wet te meten heeft het kabinet een zogeheten 'Privacy-assessment' laten uitvoeren door een onafhankelijk instituut. Dat reageert scherp op de voorgestelde nieuwe bevoegdheden voor inlichtingendiensten: 'Privacyrisico's worden (...) bij behoorlijk veel onderdelen onvoldoende onderkend, en de voorgestelde waarborgen zijn vaak niet voldoende om de risico's af te dekken.'

Het wetsvoorstel ligt nu ter advisering bij de Raad van State en het kabinet hoopt het voor de zomer aan de Tweede Kamer voor te leggen.