Springzaad

De waterpomp is één van de meest populaire onderdelen op een natuurlijke speelplaats. Water trekt kinderen als een magneet aan en ze kunnen er uren mee spelen. En wat is er leuker dan water dat beweegt, takjes meeneemt in de stroom, verkoelend over je voeten stroomt en wat je zelf kunt sturen?

Bevroren, stuk, kapot gemaakt
Bij volwassenen zorgen de waterpompen echter nogal eens voor hoofdbrekens. We kennen allemaal de verhalen van beheerders die tijdens een controle moeten constateren dat de pomp al voor de vierde keer in het jaar vernield is door ‘vandalen’. Of dat hij stuk is omdat spelende kinderen er steentjes en takjes in hebben gepropt. Vorst is ook een vraagstuk: zullen de leidingen in de winter niet kapotvriezen? Een goede kwaliteit pomp is dus best een investering waard. Een voorbeeld dat ik tegenkwam is het Apeldoornse bedrijf VRM, dat oorspronkelijk waterpompen voor ontwikkelingslanden maakte. Het zijn pompen zonder poespas, stevig en niet al te duur.

Doordachte aanleg
Ontwerp- en aanlegfoutjes kom je ook nog wel eens tegen. Een pomp op een heuvel is leuk bedacht, want het water stroomt vanzelf naar beneden. Maar op zijn weg sleurt het wel zand en aarde mee, met als gevolg dat de pomp na een speelseizoen op eenzame hoogte staat en de heuvel is verdwenen. Op het waterspeelpad van proefboerderij Aver Heino verdween zo in één zomer een flinke zandheuvel in een beekje. Inbedden in beton dan maar, zowel de pomp zelf als het begin van de waterloop. De heuvel blijft intact, en als het water ergens op een lager niveau toch in het zand uitkomt is er aan speelwaarde weinig ingeboet. Beton is wat minder mooi en de vraag is of het passend is op een natuurspeelplaats, maar ik heb er inmiddels fraaie versies van gezien waarin het beton mooi was weggewerkt. Enig onderhoud vraagt dat natuurlijk wel.

Je hebt water en water
Een volgende vraag is welk water je gebruikt: leidingwater of grondwater? Op scholen en kinderdagverblijven verkiest men vaak het zekere boven het onzekere. Leidingwater is drinkbaar en je wilt het natuurlijk niet op je geweten hebben, laat staan er juridisch gedoe mee krijgen, als een kind ziek wordt van het drinken van grondwater. Overigens geeft de GGD aan dat de risico’s van het inslikken van een klein beetje grondwater best te overzien zijn! Het gevolg is natuurlijk wel dat er een aan- en uitknop op de pomp komt, anders is het bij een warme zomer een flinke kostenpost. De speelplaats beschikt dus niet altijd over water uit de pomp (of het kraantje). Op sommige plekken is dat op te lossen door andere bronnen van water beschikbaar te maken voor kinderen; stromend water uit een beekje, bijvoorbeeld. Er zijn echter ook voorbeelden van scholen waar juist heel bewust voor regenwater is gekozen. In het boek ‘Vrij spel voor natuur en kinderen’ is een voorbeeld beschreven van een school in Duitsland waar het vrij weinig regent. Al het regenwater wat op het dak van de school valt, wordt opgevangen in een reservoir en tijdens het speelkwartier stroomt het water via een stroompje het speelplein op. De school heeft er bewust voor gekozen kinderen op deze manier bewust te maken van het belang van regen en water.

Op andere natuurspeelplaatsen, bijvoorbeeld in het bos of in de woonwijk, wordt vaak wel voor grondwater gekozen. Grondwater is gratis en bovendien wordt er geen drinkwater verspild. Bij gebruik van grondwater is het wel aan te bevelen onderzoek te doen naar de kwaliteit ervan.

Water en zand: sterke combi
Dan is er nog de vraag wat er met het water gebeurt als het uit de pomp komt. Valt het direct in het zand? Of eerst op een betonnen ondergrond? Of in een opvangbak, van hout of uitgesneden uit een boomstam? Er zijn een hoop leuke varianten bedacht. Ik vind het altijd wel belangrijk dat het water uiteindelijk in zand of aarde terecht komt. Dat is vormbaar materiaal waar kinderen dammetjes in kunnen bouwen, het water een bepaalde kant op kunnen leiden, en zandkastelen bouwen met nat zand of modder. De combinatie van water en zand is volgens mij één van de sterkste krachten op een natuurspeelplaats. Het water in kiezels of stenen weg te laten lopen vind ik daarom altijd jammer, hoewel het wel voor minder vieze kleren zorgt.

Juiste maat en type
Ik ben inmiddels een beetje afgedwaald van de pomp zelf. Nog even terug dan, want er is nog een aspect aan pompen dat de moeite van het bespreken waard is. Bij het uitkiezen van een geschikte pomp is het belangrijk om niet alleen op de vorm en prijs te letten, maar ook op de maat. Kunnen kinderen bij de hendel? Hoe zwaar is het om te pompen? En kun je er ook bij vanuit een rolstoel? Doet de pomp het altijd of moet je er, als hij wat uitgedroogd is, eerst een flinke emmer water ingooien? Veel kinderen weten dat niet en denken dat de pomp stuk is; dan staat de pomp er tijden lang ongebruikt bij en dat is natuurlijk zonde.

Gezellig samen spelen
Een laatste aspect van de pomp is nog dat je er eigenlijk minstens met z’n tweeën mee moet spelen. De ene pompt, de ander speelt met het water. Het stimuleert kinderen dus om contact te leggen met elkaar en samen te werken. In sommige situaties is dat een welkome extra impuls voor kinderen om nieuwe vriendjes te maken. Hoewel… het pompen zelf is natuurlijk niet het leukste karwijtje en laatst zag ik twee kinderen spelen waarvan ik me afvroeg in hoeverre hun omgang werkelijk op vriendschap gebaseerd was. Een jongetje stond bij de pomp zich in het zweet te werken, terwijl 2 meter verderop een meisje met het natte zand speelde. ‘Oh, dit is écht zwaar’, klaagde het jongetje na een tijdje. ‘Doorpompen!’ commandeerde het meisje toen hij even op adem kwam. En hij wijdde zich gauw weer aan zijn taak…

Lees hier een interview met pompenmaker VRM.

Ken je meer bedrijven die goede pompen maken of weet je meer tips? Geef hieronder een reactie!