Cán cân lệch

Vào thời điểm tháng 11/2011, khi lần đầu tiên người đứng đầu ngành ngân hàng (NH) tuyên bố trước Quốc hội là sẽ không một NH nào phải phá sản, con số doanh nghiệp (DN) phải giải thể hoặc lâm vào tình cảnh tương tự qua một số thống kế đã lên đến gần 50.000. Có một sự liên hệ nào đó giữa hai nhóm này khi một bên được cam kết hỗ trợ và để không đổ vỡ; còn một bên thì hàng chục ngàn DN khó khăn với nguyên nhân lớn từ lãi suất quá cao.

Và từ đó, để tồn tại những NH yếu kém ở một đầu cân, đầu cân bên kia đã khiến con số về tỷ lệ phá sản cho phép của DN gần như không được đề cập. Khác hẳn với mức lợi nhuận vài ba ngàn tỷ đồng hàng năm của mỗi NH, DN sản xuất chỉ còn duy nhất triết lý tự thân: Tồn tại hay không tồn tại “To be or not to be”.

Những con số từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã khắc họa rõ nét một hoàn cảnh: ít nhất 10% số DN  đã phải ngừng hoạt động.

Trong khi đó, “chỉ tiêu” thất nghiệp vì thế dường như cũng bị “quên lãng”. Nói đúng hơn, tỷ lệ thất nghiệp chính thức, thường được mô tả như hệ quả của con số DN phá sản theo thống kê chính thức, là không có gì đáng lo ngại. Nhưng chỉ cần nhìn vào cảnh hàng trăm ngàn công nhân không có tiền mua vé tàu về quê ăn tết 2012 cũng đủ thấy hoàn cảnh khó khăn đã dâng cao đến thế nào.

Cơ hội nào cho DN?

Cho đến nay, các chính sách lớn về điều hành nhằm kiềm giữ chỉ số lạm phát từ năm 2011 và mục tiêu lạm phát dưới 1 con số trong năm 2012 đã gây ra những hệ lụy tất yếu. Đó là sự suy giảm tăng trưởng mà nhiều chuyên gia hay gọi là một cái giá phải đánh đổi.

Thực ra đã có quá nhiều tranh luận trong giới điều hành và chuyên gia về câu hỏi và cũng là nghịch lý trên. Phương án được xem ổn thỏa nhất là làm sao dung hòa được mục tiêu kìm giữ lạm phát và đồng thời khơi dậy khả năng tạo ra giá trị thặng dư cho các ngành sản xuất.

Tuy nhiên, điều đáng nói là nếu như biểu hiện “đình lạm” đã xuất hiện thì những cơ quan có chức năng điều tiết tín dụng và tài chính nhằm phục vụ nền kinh tế như Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và Bộ Tài chính lại cũng có biểu hiện đình trệ khi chậm xoay chuyển trước thực tế của DN.

Những cơ hội tốt nhất để phục hồi phần nào đó sức sản xuất đã chậm được triển khai, hoặc đã bị bỏ qua. 5 tháng liên tiếp chỉ số lạm phát dưới 1% vào nửa cuối năm 2011 có ý nghĩa như một cơ hội hơn là một lời hứa giảm lãi suất.

Nếu lãi suất được kéo giảm từ tháng 9/2011 thì sự thể liệu có khả quan hơn? Đó cũng là thời điểm mà lần đầu tiên trong năm 2011, con số gần 50.000 DN phá sản và giải thể được công bố như một thực tế đầy bức xúc.

Song từ tháng 9/2011, suốt 7 tháng qua, trong ít nhất sáu lần người đứng đầu Chính phủ đích thân yêu cầu “giảm ngay lãi suất” thì đã có đến năm lần yêu cầu này bị trì hoãn.

Nguy cơ thiểu phát sẽ gây ra tái lạm phát?

Trong một cuộc họp của Thủ tướng với giới chuyên gia vào tuần cuối tháng 3/2012, lần đầu tiên xảy ra sự việc Chủ tịch một ngân hàng thương mại cổ phần ngoài quốc doanh - Ngân hàng ACB đã cho biết,  ACB hiện còn tồn đến 3 tỷ USD mà không cho vay được. tiết lộ chưa có tiền lệ này đã gián tiếp bác bỏ lý do “khó khăn thanh khoản” mà NHNN thường nêu ra.

Rõ ràng, con số hàng trăm ngàn tỷ đồng tồn ứ trong hệ thống NH, chí ít cũng nằm trong nhóm G12, không phải chỉ là lời đồn đoán. Mà đó là một hiện thực, mô tả cho nghịch lý về chuyện NH dôi dư vốn, nhưng nền kinh tế và các DN lại bị “đói ăn”, dẫn đến nguy cơ đình lạm, hoặc thiểu phát trong cả năm 2012 này.

Đã có rất nhiều chuyên gia cảnh báo về việc nếu siết quá chặt tín dụng, hệ quả tăng trưởng thấp dù sẽ góp phần “làm đẹp” con số lạm phát, nhưng về lâu dài sẽ lại là tác nhân sinh ra lạm phát. Khi đó, như một c‌ơ th‌ể trọng bệnh kéo dài quá lâu, khả năng hồi phục sẽ khó khăn hơn nhiều so với hiện nay. Khi đó, động lực sản xuất sẽ bị giảm về mức tối thiểu khiến cung hàng hóa trở nên khan hiếm hơn hẳn, làm cho giá cả hàng hóa có thể tăng lại. Mà như thế thì không thể nói khác hơn là bóng ma lạm phát những năm trước một lần nữa sẽ tái hiện.

Trong trường hợp sớm nhất, theo một chuyên gia, lạm phát có thể bùng phát ngay từ quý III/2012. Và như thế, liệu “quyết tâm kìm giữ lạm phát” của Chính phủ liệu có thực hiện được?.