De wereld van leidende, winnende vrouwen

Een vrouw die, in navolging van turner Yuri van Gelder, het nachtleven van Rio de Janeiro induikt, na een fors aantal pilsjes een gat in de dag slaapt, de training mist en bij het ontwaken volledig in de war is; het is welhaast ondenkbaar. De vrouw die nog aan een finale moet meedoen op de Olympische Spelen, zoals Van Gelder vóórdat NOC*NSF hem voor straf naar huis stuurde vorige week, is geconcentreerd en serieus.

Die geconcentreerde en serieuze vrouw uit Nederland wint geregeld. Nederlandse mannen behaalden in Rio de Janeiro (tot vrijdag) twee gouden medailles, twee zilveren en twee bronzen. De rest van het zilverwerk (zes goud, twee zilver, twee brons) was voor de vrouwen, die in het afsluitende weekeinde nog kunnen oogsten. Ze maakten ook indruk met weliswaar verloren, doch meeslepende halve finales in handbal en volleybal. De vrouwen zouden ook zonder de inbreng van de Nederlandse mannen tegen de toptien van het medailleklassement aanschurken.

De vrouw glorieert op het sportveld en vindt haar weg naar de harten van de liefhebber. Bijna 800 duizend mensen keken zaterdagnacht tussen pakweg 3.00 en 4.00 uur naar de finales van zwemster Ranomi Kromowidjojo en atlete Dafne Schippers, twee voorbestemde koninginnen van Rio. Beiden vielen buiten de medailles en met name Schippers reageerde ontstemd. 'Kut', zei ze onder meer, in haar onpeilbare teleurstelling en woede.

Vier nachten later, in de nacht van woensdag op donderdag, keken ruim 350 duizend mensen opnieuw naar Schippers, nu naar de finale van de 200 meter, haar specialiteit. Ze greep zilver en smeet haar schoenen weg op de baan, zo boos was ze. Alleen de winst telde. 'Ik kan hier niet van genieten', klonk het bits. Dat lukte pas de volgende dag. Het was voor menigeen wennen, een vrouw die zo uit haar rol viel. Het is de nieuwe wereld: de wereld van winnende, leidende vrouwen.

Gelukkig voor de Nederlandse sport stonden andere koninginnen op. Turnster Sanne Wevers, handbalsters, ultrazwemster Sharon van Rouwendaal, de wielrensters Anna van der Breggen en Elis Ligtlee. De Olympische Spelen waren de apotheose van een ontwikkeling van feminisering die al jaren duurt, die geen toevallige samenloop van omstandigheden is. De ode aan de vrouw is universeel en past in het internationale beeld van vrouwen die de top bereiken, ook buiten de sport. In het ene land verloopt dat proces sneller dan in het andere, afhankelijk van scholing, emancipatie, mogelijkheden, of, meer gerelateerd aan sport: training en natuurlijke bouw. Maar de ontwikkeling is onomkeerbaar.

Lef

Opsommingen zijn indrukwekkend. Angela Merkel is, als bondskanselier van Duitsland, de machtigste vrouw van Europa. Ze krijgt forse kritiek te verduren, op haar vluchtelingenbeleid onder meer, maar ze recht haar rug en blijft haar mantra 'wir schaffen das' uitspreken, alsof ze geen twijfel kent. Theresa May is na de Brexit de sterke vrouw van het Verenigd Koninkrijk, het andere machtige politieke bolwerk in Europa. De Verenigde Staten krijgen in november misschien de eerste vrouwelijke president, mits Hillary Clinton weet af te rekenen met Donald Trump, de ultieme vertegenwoordiger van een wat ouderwets type man.

Vrouwen, in miljoenen gezinnen ter wereld de kasbeheerders van het huishouden, hebben in zekere zin ook wereldwijd gezien het geld in handen. Christine Lagarde uit Frankrijk is directeur van het IMF, Janet Yellen voorzitter van de Fed, de centrale bank van de Verenigde Staten. Zelfs in de auto-industrie klimt de vrouw naar de top, met Mary Barra als CEO van General Motors. Het aantal leidende vrouwen in internationale topfuncties groeit gestaag.

Veel van die topvrouwen zijn hard, gestudeerd en serieus, maar ze durven ook als typisch vrouwelijk omschreven eigenschappen zoals inlevingsvermogen, zorgzaamheid en kwetsbaarheid te tonen, gekoppeld aan volharding. Vrouwen boeken succes, vrijwel op elk gebied, ook in het theater, in de muziek en in de literatuur.

Kijk als treffend voorbeeld naar de bestseller 60, de wekelijks opgemaakte barometer van best verkochte boeken in Nederland. Goud, zilver en brons zijn deze week voor vrouwen, met een typische afwisseling van genres. Saskia Noort staat al zes weken op 1 met een thriller, allang niet meer het domein van de schrijvende man. Dan volgt op 2 Fajah Lourens met haar Killerbody Dieet. De bronzen positie is voor Hanya Yanagihara met de zeldzaam indringende, tranentrekkende roman Een klein leven, een boek over de levens van vier succesvolle mannen, van wie de hoofdrolspeler tot in het extreme weigert over zijn gevoelens en zijn getormenteerde verleden te praten.

Vrouwen durven, vrouwen tonen lef. De Amerikaanse atlete Kristi Castlin sprak zich na haar met brons besloten race op de 100 meter horden uit tegen wapengeweld in de Verenigde Staten en elders. Dat geweld moet stoppen, vindt ze. Haar vader, manager in een hotel, kwam in 2000 om door een kogel. Castlin studeerde aan de universiteit van Virginia Tech, toen daar in 2007 33 doden vielen bij een schietpartij. Ze sprak vrijuit over het beladen thema, wat redelijk uitzonderlijk is tijdens de 'apolitieke' Olympische Spelen.

Oergevoel

Ook op het sportveld tonen vrouwen lef, in hun trainingsaanpak bijvoorbeeld. Sharon van Rouwendaal, kampioene op de 10 kilometer in open water, legde haar lot in handen van een Franse trainer. Ze trainde vaak moederziel alleen, 90 kilometer per week. Voormalig zwemdiva Inge de Bruijn deed ongeveer hetzelfde in Amerika, waar ze soms kotsend op de zwembadrand lag, zo uitgeput als ze was van de training.

Hoeveel vrouwen zijn correspondent in het Midden-Oosten, of in andere gevaarlijke gebieden van de wereld? Ze trotseren het gevaar met bijna jaloersmakende opgewektheid. Ze negeren het vaak ongeëmancipeerd annex opdringerige gedrag jegens vrouwen bijna stoïcijns.

Meisjes doen het op de middelbare school gemiddeld beter dan jongens, zeker afgezet tegen de resultaten van hun Cito-toets. Ze passeren jongens, in aantal en qua cijfers, op opleidingen als geneeskunde en rechten. Op de universiteiten stromen meer meisjes in dan jongens en de verhouding tussen vrouwen en mannen met een afgeronde universitaire opleiding is 55-45. Ook in de rechtspraak rukken vrouwen op. Een veelgehoorde grap is dat de enige mannelijke deelnemer aan een zaak vaak de verdachte is.

Bij ons thuis spreken we altijd met luim over 'de harem' van Samuel, onze 15-jarige, verstandelijk en lichamelijk gehandicapte zoon. De ontdekker van het syndroom waaraan hij lijdt, Kleefstra, is een vrouw. Zijn orthoptist, oogarts, neurologisch kinderarts, revalidatiearts, tandarts en kindercardioloog; ze zijn allemaal vrouw. Eigenlijk komen er alleen mannen aan te pas als er klusjes te doen zijn: de reparatie van de lift in huis, de rolstoel.

'Jonge vrouwen hebben inmiddels betere diploma's . Ze zouden de mannen misschien kunnen overvleugelen als ze niet zoveel parttime werkten', zei demograaf Jan Latten van het CBS vorig jaar, in een stuk over het oprukkende vrouwenvoetbal. Ze werken soms parttime omdat ze toch minder verdienen dan de man, of omdat ze voor de kinderen willen zorgen. Ze verwijzen naar hun 'oergevoel'. De vrouw voelt zich vaak meer verbonden met het jonge kind dan de man.

Vrouwen op de Olympische Spelen hebben meestal nog geen kinderen. Ze zijn jong en totaal toegewijd aan hun sport. Trouwens: de Amerikaanse wielrenster Kristin Armstrong prolongeerde haar titel op de tijdrit, een dag voor haar 43ste verjaardag, als moeder.

Pijngrens

Het glazen plafond bestaat niet in de sport, althans, niet in de westerse maatschappij, en al helemaal niet in sporten waarin Nederlanders succesvol zijn, waarin vrouwen alle kans krijgen om zich te ontwikkelen, met steun en geld van hun ouders of de sportbonden. Waarin de vrouwen vooral nog ontbreken is het kader, in de rangen van trainers en bestuurders. Veel van die succesvolle vrouwen hebben nog een man als trainer: Bennema (Schippers), Guidetti (volleybal), pa Wevers (Sanne Wevers), Groener (handbal).

De leiding van sportbonden, of het nu bij FIFA is of bij IOC, is vooral in handen van oudere mannen, van wie menigeen corrupt bleek. De leiding overnemen in die conservatieve sportbonden, of trainer worden van topatleten, is vaak nog net nog een stap te ver voor vrouwen. Of ze missen simpelweg de diploma's. In het voetbal bijvoorbeeld zijn maar drie trainster met het A-diploma: Vera Pauw, Hesterine de Reus en Sarina Wiegman.

Maar de trainende vrouw doet doorgaans beter haar best dan de man. En ze zeurt niet. Vera Pauw kon als bondscoach van de nationale vrouwen voetbalploeg heerlijk vertellen over de bezetenheid van haar selectie. De vrouwen dachten niet eens aan een stiekem avondje stappen, zoals Yuri van Gelder in Rio deed. Ze zeurden niet om meer vrijheid. Ze trainden gewoon. Ze luisterden. Ze verdroegen pijn. Vrijwel alle trainers die met vrouwen en mannen werkten, roemden de volharding van de vrouwen, hun hoge pijngrens.

Vooral de westerse vrouw is ontbolsterd en vrij. In Iran mogen vrouwen niet eens naar het stadion, in het vrije Westen kan veel, zo niet alles. Nouchka Fontijn debuteerde deze week in het bokstoernooi in Rio. De emancipatie in het olympisch programma is bijna voltooid. De bijlage van de Volkskrant over de Olympische Spelen ging over het succes van de Nederlandse sportvrouw. De vrouwen maakten het waar in Rio, hoewel Ranomi Kromowidjojo en Dafne Schippers dan een beetje tegenvielen.

Die laatste reageerde onthutst op de teleurstelling, en in rangen van handbalsters en volleybalsters viel dezelfde terminologie te noteren. 'Kut'. Alleen het hoogste, het beste, is goed genoeg. Boven op de Olympus is het uitzicht het mooist.