Panama Papers onthullen belastingontwijking elite
Staatshoofden als Vladimir Poetin van Rusland en Petro Porosjenko van Oekraïne zijn mogelijk betrokken bij grootschalige belastingontwijking. Dat blijkt uit de zogeheten Panama Papers, een spectaculair onderzoek naar offshorebankieren, dat door meer dan honderd internationale media is gepubliceerd.
Uit de Panama Papers blijkt dat Mossack Fonseca klanten helpt met het wegsluizen van geld naar off-shorebedrijven in belastingparadijzen en ook Nederlandse brievenbusfirma's. Hoewel deze bedrijven meestal legaal zijn, worden ze ook vaak gebruikt voor belastingontduiking en geldwitwassen.
Vertrouwelingen van Poetin zouden 2 miljard dollar (1,75 miljard euro) hebben weggesluisd via belastingparadijzen en Nederlandse brievenbusfirma's. Een aantal van hen valt onder de internationale sancties tegen Rusland. Panama Papers, de opvolger van eerdere onthullingen naar belastingontwijking en rekeningen met zwart geld (Lux Leaks, Offshore Leaks en Swiss Leaks), zou het grootste datalek in de geschiedenis van de onderzoeksjournalistiek zijn.
De Süddeutsche Zeitung kreeg gegevens van de Panamese belastingfirma Mossack Fonseca in handen. Deze deelde de informatie met ICIJ, een internationale organisatie van onderzoeksjournalisten. In Nederland onderzochten Trouw en het Financieele Dagblad de database al, die bestaat uit meer dan 11,5 miljoen documenten, e-mails, spreadsheets en andere bestanden.
Onderzoek
De belastingdienst heeft in meerdere landen aangekondigd onderzoek te doen naar de gelekte documenten. Australië, België en Nieuw-Zeeland maakten al bekend te kijken naar de gegevens. De Australische belastingdienst liet weten meer dan achthonderd klanten van het bedrijf te onderzoeken vanwege mogelijke belastingontduiking.
Ook de Belgische autoriteiten hebben belangstelling: minister Johan Van Overtveldt (Financiën) maakte bekend dat hij de Bijzondere Belastinginspectie heeft gevraagd de gegevens te onderzoeken. Zeker 732 Belgen zouden via Mossack Fonseca bedrijven hebben opgericht in elf verschillende belastingparadijzen.
Mossack Fonseca ontkende zondag (lokale tijd) ook maar iets te maken hebben met belastingontduiking of witwaspraktijken. Het bedrijf is naar eigen zeggen het slachtoffer van computercriminaliteit. Medeoprichter Ramón Fonseca Mora erkende in een interview met tv-zender TVN dat de gelekte informatie deels afkomstig is uit zijn kantoor. 'We zijn gehackt', aldus de voormalige adviseur van president Juan Carlos Varela. 'Dat is een misdrijf.'
Het gebruik van buitenlandse vennootschappen is niet illegaal. De bedrijfjes worden vaak niet alleen gebruikt voor belastingontwijking, maar ook voor ontduiking. Ook het versluieren van eigendom van gelden en witwassen is vaak een reden om 'offshore' te bankieren.
Uit de Panama Papers zou blijken dat de Oekraïense president Porosjenko eigenaar is van bedrijfjes op de Britse Maagdeneilanden. Die zouden dienen om winsten naar geheime rekeningen in het belastingparadijs te sluizen.
De onthulling over de president van Oekraïne komt op een ongelukkig moment. Nederland stemt deze week over het voorgenomen associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne. De impopulaire Porosjenko heeft een hardnekkige reputatie van corruptie.
'Onderdeel van het verkoopproces'
Bij zijn verkiezing tot president in 2014 beloofde Porosjenko een einde te maken aan de macht en privileges van de rijken in Oekraïne. Hij zou de snoepfabriek Roshen, die hem miljardair maakte, verkopen, maar daarvan is niets terecht gekomen. Volgens Porosjenko lukt het niet omdat de marktomstandigheden slecht zijn, maar onlangs bleek dat hij zijn fabriek net als zijn vermogen ondertussen flink heeft uitgebouwd.
In een reactie heeft de woordvoerder van de president gezegd dat Porosjenko's vermogen in een buitenlandse trust is ondergebracht als 'onderdeel van het verkoopproces'. De namen van de firma's zijn volgens de Süddeutsche niet vermeld in de inkomensverklaringen van 2014 en 2015.
Ook andere staatshoofden (van onder meer Pakistan, Saoedi-Arabië, Argentinië, Azerbeidzjan en IJsland) duiken op in de stukken. Verder zijn namen aangetroffen van tientallen familieleden en medewerkers van premiers, presidenten, koningen en het Chinese politbureau.
Twitter bericht wordt geladen...
Voetbalwereld
Opvallend is de prominente aanwezigheid van de voetbalwereld in de databank. In de onderzoeken naar grootschalige corruptie bij wereldvoetbalbond FIFA doken al offshore-vennootschappen op. Die zouden worden gebruikt voor het overmaken van smeergeld en onheuse beloningen.
Uit de Panama Papers zou blijken dat via twee Nederlandse brievenbusfirma's in totaal meer dan 160 miljoen dollar is betaald aan sportmarketingbedrijven die worden genoemd in de aanklacht van de Amerikaanse justitie tegen FIFA-officials. De betalingen werden gegoten in nepcontracten, zo zou nu blijken.
Ook tientallen voetballers zijn klant van belastingkantoor Mossack Fonseca, zoals de Barcelonaspeler Lionel Messi. Hij werd in 2013 met zijn vader eigenaar van het in Panama gevestigde Mega Star Enterprises. Eind mei moet Messi in Spanje voor de rechter verschijnen op verdenking van fiscale fraude. De Panamese vennootschap figureert nog niet in dat onderzoek.
Een andere prominent is de Franse voetbalbestuurder Michel Platini. In 2007, het jaar dat hij werd gekozen tot voorzitter van de Europese voetbalbond UEFA, richtte hij een offshore vennootschap op in Panama. Andere vertegenwoordigers van de sportwereld in de Panama Papers zijn golfer Nick Faldo, tennisser Carlos Moyà, coureur Rubens Barichello en dopingarts Eufemiano Fuentes.